Profilaktyka i leczenie zespołu metabolicznego

Zespół metaboliczny to współwystępowanie czynników ryzyka pochodzenia metabolicznego, zwiększających ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 czy chorób układu sercowo – naczyniowego. Najważniejsze składowe zespołu metabolicznego to otyłość brzuszna, insulinooporność, hiperinsulinemia, nadciśnienie czy zaburzenia lipidowe. Zespół metaboliczny należy jak najszybciej zdiagnozować i leczyć, gdyż sprzyja on rozwojowi licznych schorzeń przewlekłych.

Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego

Kilka organizacji zdrowotnych zaproponowało swoje definicje zespołu metabolicznego. Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego mogą różnić się w zależności od organizacji, zawsze mają jednak kilka najważniejszych cech wspólnych. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego są następujące:

1.Warunkiem niezbędnym do rozpoznania zespołu metabolicznego jest występowanie co najmniej jednego z następujących czynników:

– nieprawidłowa glikemia na czczo 6,1 mmol/ l – 7,8 mmol/ l lub poniżej 7,8 mmol/ l po doustnym teście obciążenia glukozą

– upośledzona tolerancja glukozy powyżej 7,8 mmol/ l lub od 7,8 mmol./ l do 11,1 mmol/ l po doustnym teście obciążenia glukozą

– cukrzyca typu 2 (czyli poziom glukozy na czczo powyżej 7 mmol/ l lub 11.1 mmol/ l po doustnym teście obciążenia glukozą)

– insulinooporność diagnozowana w oparciu o wyniki klamry euglikemiczno – hiperinsulinemicznej

2.Do rozpoznania zespołu metabolicznego konieczne jest ponadto stwierdzenie co najmniej dwóch z następujących czynników:

– dyslipidemia: trójglicerydy powyżej 1,7 mmol/ l, cholesterol HDL poniżej 0,9 mmol/ l u mężczyzn oraz 1 mmol/ l u kobiet

– otyłość centralna: stosunek obwodu talli do bioder WHR poniżej 0,9 u mężczyzn oraz 0,85 u kobiet

– ciśnienie krwi powyżej 140/ 90 mmHg

– mikroalbuminuria powyżej 20 mikrogramów/ min.

W Polsce zespół metaboliczny dotyczy 20 – 30% osób, ze szczególnym uwzględnieniem osób z nadwagą czy otyłością. Niepokojący jest fakt występowania zespołu metabolicznego w coraz młodszych grupach wiekowych, w tym u dzieci i młodzieży.

Profilaktyka zespołu metabolicznego – najważniejszy jest zdrowy styl życia

Istnieją badania kliniczne wskazujące na związek między spożywaniem alkoholu i rozwojem zespołu metabolicznego. Konsumpcja alkoholu sprzyja nadciśnieniu, insulinooporności oraz hipertrójglicerydemii, co może przekładać się na większe ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego. Co ciekawe – wiele zależy od dawki spożywanego alkoholu. Alkohol spożywany w małych dawkach może wywoływać korzystny efekt metaboliczny, a dawka, której nie należy przekraczać to 20 g na dobę dla kobiet i 40 g dla mężczyzn.

Palenie papierosów może zwiększać ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego o ponad 25%. Odbywa się to na drodze kilku mechanizmów, z których najistotniejsze to wzrost syntezy cytokin prozapalnych, a także uwalnianie takich neuroprzekaźników i hormonów jak wazopresyna, hormon adrenokortykotropowy, hormon wzrostu czy katecholaminy. Obniżeniu aktywności lipazy lipoproteinowej towarzyszy wzrost poziomu trójglicerydów oraz spadek poziomu cholesterolu frakcji HDL. Ponadto palenie papierosów sprzyja zwiększonemu wydzielaniu kortyzolu i kumulowaniu się brzusznej tkanki tłuszczowej. I wreszcie – palacze są bardziej narażeni na rozwój insulinooporności. Porzucenie takich używek jak papierosy czy alkohol może przynieść szereg korzyści dla zdrowia, a jedną z nich może być wyeliminowanie ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego.

Rozwój zespołu metabolicznego jest ściśle skorelowany z nadmierną masą ciała. Nadwadze czy otyłości często towarzyszą zaburzenia lipidogramu, nieprawidłowa glikemia, insulinooporność, nadciśnienie – a to istotne składowe zespołu metabolicznego. W celu zredukowania ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego konieczne jest zatem unormalizowanie masy ciała. Cel ten można osiągnąć przy pomocy odpowiednio zbilansowanej diety, a także regularnej aktywności fizycznej. Taki zdrowy styl życia pomaga ponadto zredukować ryzyko insulinooporności czy zaburzeń lipidowych, a zatem pomaga wyeliminować wiele składowych zespołu metabolicznego. Istnieje model żywienia, który pomaga unormalizować parametry gospodarki węglowodanowo – insulinowej oraz lipidowej, utrzymać prawidłową masę ciała oraz zapobiegać rozwojowi przewlekłego stanu zapalnego. Mowa o diecie niskowęglowodanowej, opartej na tłuszczach. Taki model żywienia doskonale wpisuje się w profilaktykę zespołu metabolicznego. Ograniczenie spożycia węglowodanów pozwala na utrzymanie stałego, prawidłowego poziomu glukozy we krwi, ograniczając tym samym ciągłe stymulowanie trzustki do syntezy insuliny. Dzięki temu wyeliminowany zostaje problem insulinooporności. Wyeliminowanie problemu nadmiernej syntezy insuliny ułatwia utrzymanie prawidłowej masy ciała, gdyż insulina to hormon o działaniu lipogennym – im wyższy poziom insuliny we krwi, tym większa tendencja do odkładania tkanki tłuszczowej.