Homocysteina – cholesterol XXI wieku

Homocysteina to aminokwas egzogenny, który powstaje na drodze przemian metioniny. Fizjologiczna rola homocysteiny w organizmie to regulowanie przebiegu wielu przemian komórkowych. Poziom homocysteiny w organizmie zależy od wielu czynników – przede wszystkim od diety i dostarczanej wraz z nią metioniny. Kluczowe znaczenie mają także czynniki związane z przemianami metabolicznymi homocysteiny w organizmie. Jeśli homocysteiny jest za dużo – nasz organizm zaczyna poważnie szwankować. Dziś już wiadomo, że homocysteina słusznie określana jest mianem cholesterolu XXI wieku. Okazuje się bowiem, że to właśnie ona, a nie cholesterol jest głównym czynnikiem sprawczym miażdżycy.

Homocysteina – co wpływa na jej poziom w organizmie?

Homocysteina to aminokwas biorący udział w wielu przemianach metabolicznych. Jej poziom kontrolowany jest na drodze jej unieczynnienia do cysteiny. W tym procesie kluczową rolę odgrywają witaminy z grupy B, zwłaszcza witamina B6, witamina B9 (kwas foliowy) oraz witamina B12. Ich niedobór prowadzi zatem do kumulacji homocysteiny w organizmie. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym nieprawidłowemu poziomowi homocysteiny w organizmie jest genetycznie uwarunkowana mutacja genów CBS i MTHFR. Mutacja genu CBS odpowiada za rozwój homocysteinurii – choroby wynikającej z bloku metabolicznego na etapie przekształcania homocysteiny do cysteiny. Z kolei dość często występująca mutacja genu MTHFR prowadząca do zaburzenia aktywności enzymu – reduktazy metylenotetrahydrofolianu. Mutacja to prowadzi do zaburzenia przemiany kwasu foliowego do jego aktywnej postaci, co pośrednio wpływa na wzrost stężenia homocysteiny we krwi. Szacuje się, że mutacja MTHFR może dotyczyć nawet co drugiej osoby.

To nie wszystkie czynniki sprzyjające hiperhomocysteinemii. Warto wspomnieć także o:

– paleniu papierosów i spożywaniu alkoholu

– diecie wysokobiałkowej

– cukrzycy typu I i II

– niewydolności nerek

– niedoczynności tarczycy

– raka sutka bądź jajnika

– niedokrwistości Addisona – Biermera.

Czynnikiem ryzyka jest także płeć męska, wiek podeszły, okres po menopauzie, a także leczenie padaczki fenytoiną.

Dlaczego homocysteina jest tak groźna?

Norma homocysteiny we krwi to około 5 – 14 mikromol/ l. Przekroczenie górnej granicy normy uznawane jest za główny czynnik rozwoju miażdżycy. Jednak już poziom homocysteiny powyżej 10 mikromol wymaga kontrolowania stanu zdrowia. Homocysteina to aminokwas, który występując w organizmie w wysokich stężeniach, prowadzi do szeregu zaburzeń. Przede wszystkim – sprzyja powstaniu blaszki miażdżycowej. Ograniczając aktywność dysmutazy ponadtlenkowej, homocysteina przyczynia się do powstania dużych ilości reaktywnych form tlenu. Ponadto homocysteina sprzyja powstaniu zmodyfikowanych, utlenionych cząstek cholesterolu LDL, czyli oxLDL. Mają one tendencję do odkładania się w ścianach naczyń krwionośnych oraz powstania zmian miażdżycowych. Na ich podłożu rozwijać mogą się zaawansowane zmiany miażdżycowe, prowadzące do znacznego zwężenia światła naczyń oraz utrudnionego przepływu krwi. Może to skutkować niedotlenieniem ważnych dla życia narządów i rozwojem:

– zawału serca

– choroby niedokrwiennej serca

– udaru mózgu

– rozwoju zakrzepów i zatorów

– rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.

Jak zapobiegać hiperhomocysteinemii?

Profilaktyka zbyt wysokiego poziomu homocysteiny we krwi to obecnie jeden z najważniejszych elementów sprzyjających zapobieganiu chorobom układu sercowo – naczyniowego, które są obecnie najczęstszą przyczyną śmiertelności. Miażdżyca uznawana jest za chorobę cywilizacyjną – podstawą dbania o zdrowie powinno być zatem utrzymanie poziomu homocysteiny na właściwym poziomie. Najskuteczniejsze okazuje się być dostarczenie właściwych ilości tzw. modulatorów homocysteiny, a zatem witamin regulujących jej poziom. Mowa o wspomnianych wcześniej witaminach z grupy B: witaminie B6, B9 oraz B12. Najbogatsze ich źródła w diecie to:

– zielone liście warzyw (szpinak, jarmuż, sałata, kapusta)

– orzechy, nasiona słonecznika, pestki dyni

– ryby

– mięso

Zalecane jest ponadto suplementowanie kwasu foliowego i witaminy B12. Szczególnie ważne jest to w przypadku wegetarian i wegan, którzy nie spożywają w diecie źródeł witaminy B12.

W profilaktyce hiperhomocysteinemii ważna jest także rezygnacja z palenia papierosów i spożywania alkoholu, a także ograniczenie spożycia białka w diecie. Można jednak zminimalizować spożycie białek roślinnych pochodzących ze strączków oraz białek zwierzęcych zawartych w nabiale, zaś nie należy rezygnować ze spożycia mięsa. Dostarcza ono bowiem cennej witaminy B12.