Witamina C a nowotwory
Nowotwory to choroby cywilizacyjne, które stanowią jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelności. Kiedyś nowotwory uznawane były za choroby nieuleczalne, gdyż większość chorych na nowotwory umierała. Obecnie natomiast większość przypadków nowotworów jest uleczalna, jednak kluczowe znaczenie dla powodzenia terapii ma jak najwcześniejsze rozpoznanie choroby i jak najszybsze wdrożenie odpowiedniej terapii. A w terapii nowotworów może być wykorzystana witamina C.
Skąd się biorą nowotwory?
Przyczyny rozwoju nowotworów można podzielić na dwa główne typy – przyczyny genetyczne oraz przyczyny środowiskowe. Najistotniejsze czynniki ryzyka środowiskowe to:
- narażenie na zanieczyszczenia środowiskowe (zanieczyszczenia powietrza kwasem siarkowym i tlenkiem węgla, skażenie wód gruntowych chemikaliami rolniczymi)
- palenie papierosów – nikotyna i substancje smoliste, benzen, toluen, chrom i nikiel czy formaldehyd zawarte w dymie tytoniowym sprzyjają rozwojowi nie tylko raka płuc, ale także raka gardła, pęcherza, nerek, żołądka czy trzustki
- narażenie na reaktywne formy boru, tlenu i chloru
- narażenie na promieniowanie UV oraz rentgenowskie
- niektóre infekcje, np. zakażenie Helicobacter pylori sprzyjająca rozwojowi raka żołądka, wirusy HBV i HCV mogące prowadzić do rozwoju raka wątroby, wirus HPV prowadzący do rozwoju raka szyjki macicy, wirus EBV kojarzony z rozwojem chłoniaka
- spożywanie alkoholu, odpowiedzialnego za rozwój m.in. nowotwory wątroby, raka piersi oraz górnego odcinka przewodu pokarmowego
- otyłość zwiększająca ryzyko rozwoju raka jelita grubego, piersi, nerek, przełyku czy endometrium.
Z kolei genetyczne czynniki predysponujące do rozwoju nowotworów obejmują m.in. mutacje w obrębie takich genów jak N – RAS, K – RAS, BCRA1 i BCRA2, APC, ALK czy p53.
Rola witaminy C w terapii nowotworów
W celu terapii nowotworów wykorzystywane są rozmaite rozwiązania, w tym radio – i chemioterapia, immunoterapia czy operacyjne usuwanie guza. Okazuje się ponadto, że zastosowanie w terapii nowotworów może znaleźć także witamina C – zwłaszcza ta stosowana w wysokich dawkach. Nie podlega także wątpliwości wpływ protekcyjny witaminy C – związek ten znajduje bowiem zastosowanie w profilaktyce raka. Ponad 90 badań klinicznych dostarczyło dowodów na to, że wysokie spożycie witaminy C może chronić przed rozwojem nowotworów. Najsilniejsze dowody dotyczą protekcyjnego działania witaminy C względem raka przełyku, jamy ustnej, żołądka i trzustki. Witamina C może także chronić przed rozwojem takich nowotworów jak rak szyjki macicy, piersi czy odbytnicy.
Potencjalne działanie antynowotworowe witaminy C oceniane było już kilkadziesiąt lat temu. W latach 70 – tych Campbell oraz Cameron wykazali korzyści ze stosowania wysokich dawek witaminy C podawanej doustnie oraz dożylnie. Takie wyniki badań zainspirowały naukowców do dalszych analiz, skutkując dalszymi badaniami Campbella oraz Paulinga – laureata Nagrody Nobla. W jednym z badań stosowano witaminę C w wysokich dawkach u 100 pacjentów z terminalnym stadium raka, zaś kontrolę stanowiła grupa 1000 pacjentów leczonych w taki sam sposób, ale bez suplementacji witaminą C. Witamina C stosowana była dożylnie w dawce 10 g dziennie, dodatkowo stosowano suplementację doustną. Takie postępowanie poskutkowało wydłużeniem średniego czasu przeżycia aż czterokrotnie. Wyniki tych badań zostały potem podważone, a główny zarzut dotyczył faktu, iż pacjenci mogli być narażeni na endemiczny niedobór witaminy C.
Ponownej oceny skuteczności stosowania wysokich dawek witaminy C w terapii onkologicznej dokonali naukowcy z kliniki Mayo, stosując doustnie witaminę w dawce 10 g. Badaniem objęto 150 pacjentów w zaawansowanych stadiach raka i nie wykazano korzyści płynących z suplementowania witaminy C u tych chorych. Zasadnicza różnica między tym badaniem a analizą Paulinga dotyczyła formy suplementacji – Paulin stosował witaminę C dożylnie, co zwiększało jej biodostępność, a zatem realną dawkę wykorzystywaną przez organizm. Z kolei badanie Mayo obejmowało suplementację doustną, co mogło skutkować ograniczeniem przyswajalności witaminy C z przewodu pokarmowego oraz ograniczać wielkość aktywnej dawki wchłoniętej przez organizm. Nie dziwi zatem, że po wykonaniu tych rozbieżnych badań powróciła kwestia dożylnej terapii witaminą C, gwarantującej znacznie większy wzrost poziomu witaminy C we krwi. Dożylne podanie witaminy C zmienia poziom tego związku we krwi w takim stopniu, w jakim jest to nieosiągalne dla suplementacji doustnej. Dla porównania – doustne przyjęcie 1250 mg witaminy C pozwala osiągnąć maksymalne stężenie witaminy w osoczu sięgające 135 mikromol/ l, zaś ta sama dawka podana dożylnie pozwala uzyskać poziom witaminy C we krwi wyższe nawet pięciokrotnie. Dożylne stosowanie witaminy C pozwala zatem na znaczące uzupełnienie puli witaminy C w organizmie, a w przypadku terapii ma to o tyle istotne znaczenie, że komórki nowotworowe mogą mieć wysokie powinowactwo do witaminy C. Wykazano bowiem, że w komórkach nowotworowych witamina C może gromadzić się w większych ilościach niż w otaczających, zdrowych tkankach.
Jak witamina C wpływa na komórki nowotworowe?
Na czym może polegać potencjalne przeciwnowotworowe działanie witaminy C? Wartych wzmianki jest kilka mechanizmów. W licznych badaniach wykazano toksyczne działanie witaminy C na komórki rakowe. Jedne komórki nowotworowe reagują na stężenia witaminy C rzędu 100 -200 mikromol, inne – rzędu milimoli. Takie efekty działania witaminy C mogą być konsekwencją utleniania askorbinianu do kwasu dehydroaskorbinowego, który może wykazywać działanie cytotoksyczne, a także generowania cytotoksycznego nadtlenku wodoru. Co ciekawe – istotne znaczenie ma zewnątrzkomórkowe stężenie witaminy C, a nie stężenie wewnątrzkomórkowe tego związku. Kolejne godne uwagi spostrzeżenie dotyczy faktu, że prawidłowe komórki ciała nie reagują na stężenia witaminy C rzędu nawet 20 milimol, zaś w przypadku komórek nowotworowych stężenie witaminy C wynoszące 5 milimol prowadzi do spadku przeżycia komórek nawet o 50%. Śmierć komórek nowotworowych następuje na drodze apoptozy lub martwicy. Kolejny mechanizm wyjaśniający przeciwnowotworowe właściwości witaminy C sprowadza się do uczestnictwa w regulowaniu ekspresji genów, co pozwala na aktywowanie fizjologicznych mechanizmów przeciwnowotworowych. Ponadto witamina C wpływa na aktywność enzymów regulujących metabolizm i umożliwiających pozyskiwanie energii.